Planujesz dziecko? Przygotuj się!

Opieka przedkoncepcyjna, czyli przedciążowa, to opieka nad kobietą lub parą planującą ciążę. Dotyczy różnych aspektów – zarówno medycznych, społecznych jak i psychologicznych i ma na celu zwiększenie szans na urodzenie zdrowego dziecka oraz na jak najlepsze zdrowie przyszłych rodziców.

Zagadnienie jest szczególnie ważne w obliczu dużej ilości nieplanowanych ciąż oraz ogromnej wrażliwości zarodka na czynniki szkodliwe w pierwszych tygodniach rozwoju. Ciąża jest okresem bardzo ważnym w życiu każdego człowieka. Jest to pierwszy okres życia,  kiedy powstają i kształtują się wszystkie znaczące narządy, od układu nerwowego zaczynając.

Tylko w tym czasie płód rośnie bardzo szybko - z jednej, niewidocznej gołym okiem komórki po 9 miesiącach staje się 3,5 kilogramowym noworodkiem. Rozwój w łonie matki istotnie wpływa na całe życie dziecka, więc warto o to zadbać.

Przygotowanie do ciąży powinno trwać 3 miesiące. Dlaczego? Właśnie tyle czasu zajmuje wyprodukowanie plemników, które są zdolne do zapłodnienia. Podobnie już 3 miesiące wcześniej wybierana jest przyszła komórka jajowa, która  czeka na swoją kolej do owulacji. W tym okresie warto zadbać o jak najlepsze zdrowie obojga przyszłych rodziców, żeby na komórki, z których pocznie się dziecko, wpływały tylko dobre czynniki.

Przyszła mama powinna jeszcze przed ciążą wybrać się do ginekologa. Lekarz określi stan zdrowia kobiety, przeszłość położniczą, zapyta o przebyte choroby oraz zaproponuje badania, które warto wykonać, np. przeciwciała przeciwko toksoplazmozie, cytomegalii czy różyczce. Jeśli kobieta choruje przewlekle, zaleci wizytę u specjalisty. Być może będzie konieczna modyfikacja rodzajów lub dawek leków na bezpieczne dla dziecka.

W niektórych indywidualnych sytuacjach konieczne może być powtórzenie szczepień przeciwko chorobom zakaźnym groźnym dla płodu.  Wizyty u specjalistów dotyczą także mężczyzny, o ile choruje przewlekłe. Bardzo ważną kwestią dla wszystkich pań w wieku rozrodczym, czyli 20-45 lat, jest przyjmowanie kwasu foliowego.

Wystarczy jedna tabletka 0,4 mg dziennie. Jest to witamina z grupy B, której większość ludzi ma za mało. Jest niezbędna w ciąży, w procesie tworzenia układu nerwowego. Suplementacja zmniejsza ryzyko wad cewy nerwowej, czyli np. przepukliny oponowo – rdzeniowej. Zalecenia mówią, że wszystkie kobiety, które potencjalnie mogą zajść w ciążę, powinny przyjmować  kwas foliowy. 

Czas, kiedy para myśli o powiększeniu rodziny, jest bardzo dobrą okazją do wprowadzenia zdrowego stylu życia. Mamy wtedy większą mobilizację, bo chodzi o zdrowie naszego dziecka, a dobre nawyki mogą pozostać na dłużej.  Dwie najważniejsze sprawy  to regularne, zbilansowane posiłki oraz aktywność fizyczna.

Dla przyszłej mamy ważne jest utrzymanie optymalnej masy ciała. Zarówno nadwaga, jak i niedowaga nie są dobre. Nadmiar kilogramów może sprzyjać chorobom, jak nadciśnienie czy cukrzyca ciążowa, a także wrodzonym wadom serca u dziecka. Z kolei  niedowaga zwiększa ryzyko przedwczesnego porodu i niedożywienia płodu.

Ważne, żeby zacząć jeść regularnie,   5-6 razy dziennie. Warto dbać o jakość produktów spożywczych, żeby unikać zatruć i zakażeń. Posiłki typu fast food i słodycze lepiej zamienić na warzywa i owoce. Gdy zmiany okażą się zbyt trudne do wprowadzenia, należy poradzić się dietetyka. Aktywność fizyczna podejmowana regularnie sprzyja zdrowiu, utrzymaniu odpowiedniej masy ciała, chroni przed chorobami serca i cukrzycą.

Powinna sprawiać nam radość, więc wybierzmy dyscypliny sportu, które z ochotą będziemy uprawiać. Mężczyzna ma tu pełną dowolność, jednak kobietom planującym ciążę zaleca się wybranie takiego sportu, który będzie mogła kontynuować w ciąży (za pozwoleniem lekarza). Najlepsze będą szybkie spacery lub marsze, nornic walking, pływanie, specjalne ćwiczenia dla kobiet w ciąży.

Na 3 miesiące przed planowanym poczęciem przyszli rodzice powinni ograniczyć, a najlepiej zaprzestać używania alkoholu, papierosów i substancji psychoaktywnych. O tym, że w ciąży nie wolno pić i palić każdy wie, ale że jeszcze przed zapłodnieniem? Alkohol działa negatywnie na komórki, które się dzielą, a do nich  należą plemniki i komórka jajowa.

Może zaburzać materiał genetyczny oraz podziały komórkowe. Niektóre uszkodzone komórki w ogóle nie będą zdolne do zapłodnienia, a inne mogą nieść ze sobą  defekty genetyczne. Alkohol wpływa negatywnie na zarodek i płód już od pierwszych dni życia, nawet gdy kobieta nie zdaje sobie sprawy, że może być w ciąży, więc także dlatego warto wcześniej podjąć abstynencję. 

Palenie papierosów powoduje niską masę urodzeniową dziecka oraz przedwczesne porody. Dlatego najlepiej zrezygnować z narażenia na dym tytoniowy – także biernego -  jak najszybciej, jeszcze przed ciążą.

„Zdrowie naszego pokolenia zależy od zdrowia pokolenia, które je na świat wydaje.” (Prof. W. Fijałkowski). To zdanie bardzo dobrze podsumowuje powyższe rozważania. Opieka przedkoncepcyjna ma dwa dobre skutki: zwiększa szanse na poczęcie i urodzenie zdrowego dziecka oraz sprzyja zachowaniu w dobrym zdrowiu rodziców. Zachęcamy do stosowania tej wiedzy w praktyce.
 

Paulina Kucyk

Więcej informacji o planowaniu ciąży, a także o rozwoju zarodka i płodu w łonie mamy znajdą Państwo na blogu 9miesiecyincognito.pl prowadzonym przed studentki położnictwa i medycyny z Gdańskiego Uniwersytetu Medycznego.  Zapraszamy!